پیش از هر چیزی ابتدا بهتر است بدانید که ابزار دقیق چیست؟ به زبان ساده ابزار دقیق ابزارآلات صنعتی هستند که برای کنترل و اندازه گیری دما، فشار و مقدار عبور سیالات از داخل لوله ها استفاده می شود. این ابزار برای اندازه گیری دقیق کمیت های فیزیکی در کارخانجات گوناگون و صنایع به کار گرفته می شود. پس توجه داشته باشید که وقتی از کلمه دقیق استفاده می شود، یعنی بایستی اندازه گیری و کنترل به طور کاملا دقیق باشد.
در صنعت موارد بسیار زیادی وجود دارد که نیاز به اندازه گیری دقیق دارد. مواردی مثل جریان، دما، سطح، فشار، رطوبت، سرعت و یا تشخیص وجود گاز های سمی و افنجاری. به همین خاطر تجهیزات مربوط به ابزار دقیق از تنوع بسیار زیادی برخوردار است. ابزار دقیق نیز مانند سایر تجهیزات صنعتی دارای انواع مختلفی می باشد. که پر فروش ترین آنها فلومتر، گیج فشار و گیج دما و ... می باشد. در ادامه این مطلب شما را با این تجهیزات بیشتر آشنا خواهیم کرد.
مهمترین تجهیزات ابزار دقیق کدام موارد هستند؟
با توجه به نیاز های صنعتی، تجهیزات ابزار دقیق شامل موارد زیر هستند:
• سنسور
• کنترلر
• ترانسمیتر
• ولو
• ترانسدیوسر
• اکچویتور
• نمایشگر
• رکوردر
و برخی از تجهیزات اندازه گیری.
کنترلر Controller
یکی از تجهیزات ابزار دقیق، کنترلر ها می باشند. در واقعیت این ابزار یک مدار اکترونیکی می باشد که برای کنترل موارد ورودی و خروجی کاربرد دارد. کنترلر ها با توجه به مقدارهای اندازه گیری شده، این امکان را دارند که سیستم را کنترل کنند و دستورهای از قبل مشخص شده را به منظور پیشبرد فرآیند، صادر کنند. نمونه ی بارز کنترلر ها، انواع PLC ها می باشند.
ترانسمیتر Transmitter
ترانسمیتر ها به شکل کلی سنسورهایی هستند که این امکان را دارند تا کمیت های گوناگون مثل فشار، سطح، دما و یا هر متغیر دیگری را اندازه گیری کنند و یک سیگنال الکتریکی قابل درک برای قسمت کنترل ایجاد کنند.
ترانسمیتر ها اغلب برای اندازه گیری پیوسته مقادیر استفاده می شوند. بهتر است با یک مثال این وسیله را برای شما شرح دهیم؛ چنانچه شما یک مخزن داشته باشید، می توانید به وسیله یک ترانسمیتر سطح به شکل دقیق بدانید که ارتفاع مواد درون مخزن چقدر است.
توجه داشته باشید که ترانسمیتر ها هم موارد مورد نظر را اندازه گیری می کنند و هم یک خروجی استاندارد الکتریکی مثل جریان 4 تا 20 میلی آمپری ارائه می دهند. این خروجی در نمایشگر سیستم های PLC و یا دیگر تجهیزات کنترلی، تفسیر می شود و از آن استفاده می کنند.
ترانسدیوسر Transducer
یکی دیگر از تجهیزات ابزار دقیق ترانسدیوسر ها می باشند. که به منظور تبدیل مقادیر اندازه گیری شده به سیگنال های الکتریکی کاربرد دارند. در حقیقت، ترانسدیوسر خود این توانایی را ندارد که متغییر ها را اندازه گیری کند؛ بلکه تنها به منظور تبدیل کردن سیگنال ها کاربرد دارد. برای درک بهتر شما یک سیگنال فرستاده شده از یک ترموکوپل را در نظر بگیرید، یک ترانسدیوسر این توانایی را دارد که این سیگنال را از میلی ولت به یک سیگنال 4 الی 20 میلی آمپری تبدیل کند و آن را انتقال دهد. اما در مسئله ی اندازه گیری این امر، هیچ دخالتی ندارد.
ولو Valve
یکی دیگر از تجهیزات مربوط به ابزار دقیق، شیرآلات کنترلی می باشد. کنترل ولو، ابزاری مکانیکی است که به منطور بستن، کنترل و وصل کردن جریان سیالات مورد استفاده قرار می گیرند. این تجهیزات توسط عملگرا ها کنترل می شوند. 5 نوع عملگر به منظور کنترل شیرآلات وجود دارد که انواع آنها عبارتند از: الکتریکی، پنوماتیکی، دستی (مکانیکی)، گرمایی، هیدرولیکی.
از نظر ساختار نیز شیر های کنترل در دو مدل: حرکت دورانی و خطی، تولید می شوند.
انواع شیرآلات کنترلی از نظر کاربرد به دسته های زیر تقسیم می شوند:
• N/OFF ولو : شیرهای توپی و شیرآلات پروانه ای از این نوع می باشند.
• شیر ایمنی
• شیرآلات ایزوله: شیرهای تک نشیمنگاه یا سینگل سیت، شیرهای اسپلیت وشیر چاقویی جزو این دسته از ولو ها می باشند.
• شیرهای کنترل جریان: گلوب ولو و شیرهای سوزنی در این دسته قرار دارند.
• شیرآلات خود کنترل یا چک ولو
پوزیشنر Positioner
یکی دیگر از تجهیزات ابزار دقیق، پوزیشنر ها می باشند. این تجهیزات بر روی اکچویتورها نصب می شوند و با صورت گرفتن عملیات های مربوط به افزایش یا کاهش، شیرآلات را در وضعیت درست و مناسب قرار می دهند. این پوزیشنر ها در 4 مدل؛ دیجیتالی، پنوماتیکی، آنالوگی و موتوردار تولید می شوند.
دتکتور Detector
دتکتور ها یا آشکار ساز ها، وسایلی هستند که به منظور نمایش وجود یا عدم موجود یک مواد در محیط استفاده می شوند. یکی از مهم ترین دتکتور ها در صنعت، دتکتور های گاز می باشند. از این نوع دتکتور به منظور اندازه گیری و همین طور تشخیص متغیر های گازی خطرناک مثل گاز های اشتعال زا و یا سمی مورد استفاده می شود.
رکوردر یا دیتا لاگر Recorder & Dataloader
یکی از تجهیزات مربوط به ابزار دقیق؛ رکوردر یا دیتا لاگر می باشد. کاربرد این تجهیزات در ذخیره اطلاعات و مقادیر اندازه گیری می باشد. مثلا اگر شما قصد داشته باشید که با ثبت مقدار های اندازه گیری شده در یک ماه به وسیله یک یا تعدادی سنسور، عملکرد یک سیستم را برسی کنید؛ باید از این ابزار استفاده کنید. برای انتخاب یک رکوردر مناسب بایستی به تعداد ورودی ها و همین طور فضای حافظه مورد نیاز توجه کنید.
نمایشگر Display
نمایشگر ها همانگونه که از نامشان مشخص است، کارکردشان به این صورت است که سیگنال الکتریکی را از سنسور ها یا ترانسمیتر ها دریافت می کنند و آنها را به مقدار های قابل درک و در آخر به شکل عددی یا گرافیکی قابل فهم نمایش می دهند. بعضی از نمایشگر ها توانایی برنامه ریزی نیز دارند که به وسیله ی آنها می توانید با تعریف پارامتر های خاص و با استفاده از مقادیر ورودی، مسئله کنترل را نیز انجام دهید.